बालिका पंचायत हा मुलींच्या सामाजिक व राजकीय सक्षमीकरणासाठी सुरू केलेला एक अभिनव उपक्रम आहे, ज्यामध्ये स्थानिक समस्यांवर विचार करून त्या सोडवण्यावर भर दिला जातो आणि मुलींना राजकारणात सक्रियपणे सहभागी होण्यास प्रोत्साहन दिले जाते. हा उपक्रम मुलींना स्वयं-नेतृत्व करण्यास, निर्णय घेण्यास आणि समाजाच्या विकासात सक्रिय भूमिका बजावण्यास शिकवतो.
बालिका पंचायत म्हणजे काय?
- बालिका पंचायत ही एक प्रकारची ग्रामपंचायतच असते, जिथे 11 ते 21 वयोगटातील मुली सदस्य म्हणून निवडल्या जातात.
- या मुली स्थानिक समस्यांवर चर्चा करतात आणि ग्रामपंचायतीप्रमाणे निर्णय घेऊन त्यावर कृती करतात.
या उपक्रमाची उद्दिष्ट्ये:
-
सामाजिक आणि राजकीय विकास:
मुलींच्या सामाजिक आणि राजकीय विकासाला चालना देणे हे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
-
राजकारणात सहभाग:
मुलींना राजकारणात सक्रियपणे आणणे आणि त्यांना भविष्यात नेतृत्व करण्यासाठी तयार करणे.
-
स्थानिक समस्यांचे निराकरण:
स्थानिक गरजा व समस्यांवर विचार करून त्यावर उपाययोजना करणे आणि सुधारणा घडवणे.
-
मुलींना सक्षम करणे:
समुदायाला भेडसावणाऱ्या समस्यांवर तोडगा काढण्यासाठी मुलींना एकत्र आणून त्यांना सक्षम करणे.
कार्यपद्धती:
- ग्रामपंचायतीप्रमाणे बालिका पंचायत सदस्यांची निवड केली जाते किंवा त्यांचे नामांकन केले जाते.
- या पंचायती मुलींच्या स्थानिक समस्यांवर विचार करून त्या सोडवण्यासाठी काम करतात.
- या उपक्रमातून मुलींना त्यांच्या गावात काय बदल अपेक्षित आहेत, हे व्यक्त करण्याची संधी मिळते.
प्रभाव आणि महत्त्व:
- हा उपक्रम गावांमध्ये सकारात्मक बदल घडवतो, जसे की जळगाव जिल्ह्यातील अनेक गावात अतिक्रमण , टवाळखोरी ई. प्रकारात घट झाली, याचे श्रेय बालिका पंचायतीच्या प्रयत्नांना दिले जाते.
- यामुळे मुलींना त्यांच्या हक्कांबाबत आणि जबाबदाऱ्यांबाबत जागरूकता येते.
- हा उपक्रम भारतीय समाजाच्या विकासासाठी एक नवीन दृष्टिकोन देतो, जो समुदायाच्या सहभाग आणि सक्षमीकरणावर भर देतो.