पशुसंवर्धन विभाग

दृष्टी आणि ध्येय

पशुसंवर्धन विभागाच्या सर्व योजना राबविणे, जनावरांचे आरोग्याची देखभाल व दुध उत्पादन वाढविणे, देशी जातीचे संवर्धनाकामी संकरीत पैदास कार्यक्रम राबविणे. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करुन जनावरांचे आरोग्य उत्तम ठेवुन मांस, अंडी, दुध उत्पादनात वाढकरुन ग्रामीण भागाचा आर्थिक स्तर उंचावुन स्वयंरोजगार निर्माण करणे. तालुका स्तरावर पशुधन विकास अधिकारी,विस्तार,(पशुसंवर्धन) , तालुक्यातील प.वै.द.संस्थांमार्फत पशु विषयक योजना पशुपालक शेतकरी यांचेपर्यंत पोहोचविणे. पशुसंवर्धन विभागाच्या योजनांची अंमलबजावणी करणे व पाळीव प्राण्यांचे लसीकरण व आजारी जनावरांचे औषधोपचार करणे. औषधोपचार,खच्चीकरण,कृत्रिम रेतन,गर्भधारणा तपासणी,वंधत्व तपासणी, लसीकरण, शस्त्रक्रिया, शवविच्छेदन, नमुने तपासणी फिरते पशुवद्यैकिय दवाखाना,विशेष घटक योजेने अंतर्गत शेळी गट व पशुखाद्य पुरवठा, पशुवैद्यकिय दवाखान्यांना औषध पुरवठा, विविध आजाराचे प्रतिबंधक लस पुरवठा करणे.

संकीर्ण ध्येय

• पशुधनाची उत्पादकता वाढविणे आणि सध्या अस्तित्त्वात असलेल्या शेतीव्यवस्थेमध्ये देशी जातीच्या संवर्धनासाठी पशुधनाची जनुकीय सुधारणा वैज्ञानिक हस्तक्षेपाने सुधारणा करणे.
• पशुधन रोग प्रतिबंधक आणि नियंत्रण
• सुधारित पशुसंवर्धन पद्धतींनुसार ग्रामीण जनतेमध्ये जागरुकता वाढविणे
• पशुधन क्षेत्रातील समाजातील कमकुवत घटकांना लाभदायक स्वयंरोजगार प्रदान करणे
• पशुधन उत्पादनांच्या निर्यातीस चालना देण्यासाठी मुख्य उत्पादन भागाची “रोग मुक्त स्थिती” तयार करणे व देखरेख करणे
• गुरांच्या व बफेलोच्या अनुवांशिक सुधारणा मध्ये 60 टक्के पातळी गाठण्यासाठी
• पीपीआर सारख्या भयानक रोगास प्रभावीपणे नियंत्रण करण्यासाठी(पेस्टिस देस पेटीट र्युमिनेट्स),फुफ्फुस आणि मुंघामधील रोग, ब्रुसेलोसिस, रेबीज, हॅमरिजिक सेप्टीसेमिया, पशुधनांचे ब्लॅक क्वार्टर तसेच रानीखेत रोग, पोल्ट्रीमध्ये साल्मोनेलासिस
• पशुवैद्यकीय संस्थांच्या विद्यमान नेटवर्कमार्फत पशुधन आणि कुक्कुटांचे प्रभावी व कार्यक्षम स्वास्थ्य संरक्षण पुरवण्यासाठी, प्रतिबंधात्मक आणि उपचारात्मक दोन्ही पैलूंचा समावेश करणे.
• पशुसंवर्धन क्षेत्रातील विशिष्ट क्षेत्रातील विशिष्ट कार्यक्रमांच्या अंमलबजावणीद्वारे आणि आवश्यक आधारावर विस्तार आणि पशुवैद्यकीय सुविधांचे बळकटीकरण करून राज्यातील सर्व क्षेत्रांतील संतुलित प्रादेशिक विकास घडवून आणणे.
• पशु आरोग्य कॅम्प, कार्य-मोहीम, लाभार्थी-प्रशिक्षण कार्यक्रमांचा विस्तार करण्यासाठीचे साधन म्हणून आयोजित करणे
• विविध प्रशिक्षणाद्वारे खात्याच्या मानवी संसाधनांचे अद्यतन करण्यासाठी आणि त्यांना अत्यंत प्रेरणा दिली.
• कुक्कुट उद्योगाच्या विकासाला प्रोत्साहन देण्यासाठी तसेच पुनर्विकास प्रकल्पामार्फत बॅकयर्ड कुक्कुट आणि स्वयं सहाय्य समूहाद्वारे प्रोत्साहित करणे.
• पशुधन विकास आणि जनावरांच्या मूळ जातीच्या संरक्षणातील गैर-सरकारी संस्थांचे समन्वय व अशा प्रकारे एकत्रीकरण करणे.
• राज्यातील आपल्या गरजांच्या पूर्ततेसाठी वैरणांची उपलब्धता सुनिश्चित करणे
• योग्य आणि आरोग्यपूर्ण मांस उत्पादनासाठी ‘विनामूल्य’ अनुसूचित जातीच्या प्राण्यांना कत्तल करणे हे त्याच वेळी उपयुक्त आणि उच्च अनुवांशिक सामग्री तसेच पशुधन संपत्तीचे नुकसान टाळण्यासाठी सुनिश्चित करणे..
• निऑस्करी आणि फोर्टिफाइड आय-टी सपोर्टसह ई-गव्हर्नन्स आणि पेपरलेस ऑफिसची संकल्पना सुनिश्चित करणे.
• भारतीय पशुवैद्यकीय परिषदे कायद्याच्या 1 9 84 च्या आदेशानुसार पशुवैद्यकीय सेवा आणि पशुवैद्यकीय शास्त्रातील शिक्षणाच्या संदर्भात दर्जेदार मानदंडांचे कठोर पालन सुनिश्चित करणे.

उद्दिष्टे व कार्ये

प्राण्यांच्या अनुवांशिक संसाधनांचे संवर्धन, स्थानिक जातींचे संवर्धन, पशुधनाचे संरक्षण, बळकटीकरण आणि सुधारणा, रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे आणि महिला आणि इतर उपेक्षित गटांसाठी उपजीविका आधार, पशुधन आणि कुक्कुट उत्पादनांचे उत्पादन, उत्पादकता आणि वापर.
जिल्हयात एकुण बागायती क्षेत्र कमी असल्याने प्रामुख्याने अवर्षण प्रवण तालुक्यामध्ये मोठया प्रमाणात दुग्ध व्यवसाय आहे. प्रामुख्याने चाळीसगांव, पारोळा, पाचोरा, अमळनेर, रावेर, यावल या तालुक्यात शेतकरी जोडधंदा म्हणुन दुग्धव्यवसाय करतात. दुग्ध व्यवसायासाठी प्रामुख्याने जिल्हयात गाय व म्हैस पालन करण्यात येते. जिल्हयात उन्हाळयातील तापमानात 47 ते 48 डिग्री सेंल्सीअस वाढ होत असल्याने कुक्कुट व्यवसायात अनुकुल वातावरण नाही.

जिल्हा परिषद अंतर्गत सर्व पशुवैद्यकिय दवाखान्यांच्या स्वत:च्या इमारती आहेत. जिल्हा कृत्रिम रेतन केंद्रा मार्फत 181 पशुवैद्यकिय दवाखान्यांना कृत्रिम रेतनाच्या सुविधा उपलब्ध करुन देण्यांत आल्या आहेत.

पशुवैद्यकिय दवाखान्यांना मार्फत कृत्रिम रेतन, खच्चीकरण, औषधोपचार, शस्त्रक्रिया, लसीकरण, गर्भतपासणी, वंधत्व तपासणी इ. सुविधा पुरविण्यात येतात. मान्सुनपुर्व घटसर्प, फ-या, पीपीआर या रोगाचे लसीकरण करण्यात येत असल्याने रोग प्रादुर्भाव कमी झाला आहे. जिल्हया मध्ये मागील पाच वर्षापासुन एफएमडी-सीपी योजना मंजुर झाली असुन जिल्हयातील सर्व गोवर्गीय व म्हैस

वर्गीय जनावरांना NADCP-FMD अंतर्गत लाळखुरकुत लसीकरण करण्यात येते.

जिल्हयात सन-2020 चे पशुगणने प्रमाणे खालील प्रमाणे पशुधन आहेत.

गाय वर्ग-      577302                 पैदासक्षम गायी          152439

म्हैस वर्ग –    269105                   पैदासक्षम म्हैस           153930

शेळी-         433156                  एकुण पैदासक्षम जनावरे  306369

मेंढी-          70471

कुक्कुट –    998825

जिल्हयात खालील प्रमाणे  पशुवैद्यकिय संस्था आहेत. 

       वरील प्रमाणे जिल्हयात एकुण 181 पशुवैद्यकिय दवाखाने असुन एक फिरते पशुवैद्यकिय

पथक आहे.

प्रशासकिय रचना

ई-प्रशासन व महत्वाची संकेतस्थळे